Dosyć pospolita mrówka leśna, występująca w całej Polsce z wyjątkiem wysokich gór, znajdowana zrówno na terenach nasłonecznionych, jak i w ciemnych borach, a znana jako kartonówka lub kartoniarka, ponieważ swe gniazda, budowane w próchniejących pniakach i pod nimi, tworzy z masy kartonowej (podobnej do tej w gniazdach os) wytwarzanej z drobnych, dobrze przeżutych wałeczków drewna zmieszanych ze śliną i spadzią. Masę kartonową przerasta symbiotyczny grzyb, który wzmacnia ścianki. Sama konsktrukcja skomplikowanego gniazda jest możliwa dzięki współpracy czterech kast wiekowych. Pierwsza grupa, złożona ze starszych robotnic, zbiera kawałeczki drewna, ziemi oraz martwego materiału roślinnego poza gniazdem i składa je na obrzeżach kartonowej struktury. Druga grupa, również starsza wiekowo, zbiera spadź od mszyc i przekazuje ją młodszym robotnicom, pozostającym w gnieździe. Te młodsze robotnice, należące do trzeciej grupy, zbierają materiał roślinny i przenoszą go w miejsce konstrukcji. One także odpowiadają za nasączenie go spadzią, przeżucie i ułożenie na właściwym miejscu (przy czym często formują zwarte szeregi na granicy konstrukcji, która ma być rozbudowywana). Ostatnia, czwarta grupa robotnic przeszczepia na nowy karton fragmenty starego, przerośniętego już grzybnią kartonu z niższych części ścian, co w efekcie umożliwia zaszczepienie tejże grzybni w nowo wybudowanych ścianach. Strzępki grzybni pełnią w ścianach tego gniazda taką samą funkcję jak żelazne pręty w ludzkich konstrukcjach żelbetowych. Na jedną monoginiczną (jedna królowa) kolonię składa się duże gniazdo główne (w którym przebywa królowa) oraz kilka mniejszych - tzw. stacji pokarmowych, budowanych w pobliżu źródeł pożywienia (np. kolonii mszyc). Stacjonujące tam mrówki mają ciągłą łączność z gniazdem macierzystym, nie jest więc to sposób na pomnażanie kolonii. Spora część szlaków pokarmowych biegnie nie na powierzchni, lecz jest ukryta w specjalnych tunelach. Zdarza się, że mrówka ta formuje systemy poliginiczne i polikaliczne. Lasius fuliginosus to obligatoryjny pasożyt czasowy - królowe nie zakładają gniazd same, jak czynią to pokrewne gatunki, lecz wnikają do gotowych już mrowisk innych mrówek z rodzaju Lasius, zabijają prawowitą królową, przewracając ją na ziemię i dusząc, a następnie zajmują jej miejsce. Najczęściej ofiarami padają gniazda Lasius umbratus, nie wiadomo jak królowa L. fuliginosus namierza je, gdyż mrówki te żyją pod ziemią i nie wychodzą na powierzchnię, niemniej jednak robi to bardzo skutecznie. W pierwszym roku po przejęciu gniazda kartonówki wraz ze swymi gospodarzami przebywają pod ziemią i odwiedzają jedynie mszyce korzeniowe, w roku drugim przekopują się na powierzchnię i zaczynają typowe dla tego gatunku furażowanie, zaś w trzecim roku, gdy większość robotnic gospodarzy już zginie, kolonia, jeśli nie znajduje się akurat w korzeniach drzew (co zdarza się dość rzadko, gdyż ulubionym miejscem gniazdowania L. umbratus są właśnie okolice korzeni), migruje na odpowiedniejsze miejsce. Robotnica mierzy od czterech do sześciu milimetrów, silnie lśniąca, czarna z brunatnożółtymi nogami, głowa duża, sercowatego kształtu. Samica większa, 6 - 6,5 mm, tak samo ubarwiona, lecz dosyć silnie owłosiona. Samiec również czarny i lśniący, ale tylna krawędź głowy pozbawiona charakterystycznego wycięcia.

Robotnica Lasius fuliginosus. Autorzy fotografii to Hirotami T. Imai i Masao Kubota.

Robotnica Lasius fuliginosus. Autorzy fotografii to Hirotami T. Imai i Masao Kubota.