Mrówki te zwane są przez Amerykanów mrówkami-żółwiami, co jest uzasadnione ich morfologią - ciało jest niezwykle krępe i zwarte, charakterystyczny jest także rowek na głowie, w którym chować się mogą czułki. Mrówka ta wykazuje dymorfizm kastowy (żołnierze mają komicznie wielkie głowy wypełnione mięśniami żuwaczek). Zamieszkuje wnętrza gałęzi w lasach deszczowych, chociaż można ją również spotkać w przydrożnych zaroślach, czy też w mangrowcach. Czasami wykorzystuje rośliny, które wykształciły przystosowania do symbiozy z mrówkami, zwłaszcza z rodzaju Acacia, zamiast "prawowitych" gospodarzy z rodzaju Pseudomyrmex. Cephalotes maculatus często bywa pasożytem troficznym mrówek Azteca trigona - wyszukuje ślady zapachowe "gospodarzy" i podążając wdzłuż nich dochodzi do ich z trudem odnalezionych źródeł pokarmu i eksploatuje je.

Robotnica Cephalotes maculatus (widok z góry).

Robotnica Cephalotes maculatus (widok z boku).